การรักษาความปลอดภัยของข้อมูลผู้ใช้งานถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในยุคที่ทุกอย่างก้าวเข้าสู่โลกดิจิทัล การเขียนโค้ดอย่างไม่ระวังอาจเปิดโอกาสให้แฮ็กเกอร์เข้ามาเจาะระบบ ล้วงข้อมูล หรือแม้กระทั่งทำลายความน่าเชื่อถือของแพลตฟอร์มของเราได้ ในบทความนี้ เราจะพาคุณไปรู้จักกับเทคนิคเขียนโค้ดให้ปลอดภัยต่อข้อมูลผู้ใช้ ซึ่งจำเป็นสำหรับทั้งนักพัฒนาเว็บไซต์ นักออกแบบระบบ ไปจนถึงผู้ที่สนใจพัฒนาแอปพลิเคชันต่าง ๆ
ทำไมต้องใส่ใจเรื่องการเขียนโค้ดให้ปลอดภัย
เมื่อมีข้อมูลผู้ใช้งาน เช่น ชื่อ เบอร์โทรศัพท์ รหัสผ่าน หรือเลขบัตรเครดิต เข้ามาเกี่ยวข้อง ความปลอดภัยจึงไม่ใช่แค่ทางเลือก แต่กลายเป็นสิ่งจำเป็น ปัจจุบันกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) ของไทยและ GDPR ของยุโรปก็เข้ามามีบทบาทมากขึ้น ซึ่งหากละเลย อาจนำไปสู่ค่าปรับจำนวนมหาศาล และเสียภาพลักษณ์ของธุรกิจ
เทคนิคเขียนโค้ดอย่างปลอดภัยต่อข้อมูลผู้ใช้
ต่อไปนี้คือเทคนิคที่ช่วยให้คุณพัฒนาโค้ดที่ปลอดภัยและลดความเสี่ยงในการโดนโจมตี
1. ตรวจสอบข้อมูลผู้ใช้ก่อนประมวลผล (Input Validation)
- ไม่อนุญาตให้ผู้ใช้ป้อนโค้ด HTML หรือ JavaScript โดยตรงในฟอร์ม
- กำหนดรูปแบบ input ที่แน่นอน เช่น อีเมลต้องมี “@” และโดเมน
- หลีกเลี่ยงการใช้ข้อมูลผู้ใช้ไปสร้าง SQL โดยตรง (เช่น SQL Injection)
2. ใช้การเข้ารหัสข้อมูล (Encryption)
- เข้ารหัสข้อมูลเช่น รหัสผ่านด้วยฟังก์ชัน Hash ที่ปลอดภัย เช่น bcrypt หรือ Argon2
- หากส่งข้อมูลผ่านอินเทอร์เน็ต ควรใช้ HTTPS เสมอ
3. จัดการสิทธิ์ของผู้ใช้อย่างเหมาะสม (Authorization)
- ตรวจสอบว่าผู้ใช้แต่ละคนสามารถเข้าถึงแค่ข้อมูลของตัวเอง
- อย่าใช้ข้อมูลฝั่ง Client ในการควบคุมสิทธิ์ เช่น role=admin ผ่าน localStorage
4. ป้องกัน CSRF (Cross Site Request Forgery)
- เพิ่ม CSRF Token ในแบบฟอร์มหรือ API ที่มีการเปลี่ยนแปลงข้อมูล
- ตรวจสอบ Origin หรือ Referer Header ของคำขอจากฝั่งเบราว์เซอร์
5. ป้องกัน XSS (Cross Site Scripting)
- เอาโค้ด HTML หรือ JavaScript ออกจากข้อมูลผู้ใช้ก่อนแสดงผล
- ใช้ฟังก์ชัน Escape ที่มีอยู่ในเฟรมเวิร์ก อย่าง React, Vue หรือ Django
แนวทางการจัดเก็บข้อมูลผู้ใช้อย่างปลอดภัย
นอกจากการเขียนโค้ดให้ปลอดภัยแล้ว การจัดเก็บข้อมูลผู้ใช้ก็มีบทบาทสำคัญไม่แพ้กัน หากระบบเก็บข้อมูลผิดวิธี อาจทำให้ข้อมูลรั่วไหลได้ง่าย ดังนี้คือแนวปฏิบัติที่ควรทำ
- เก็บข้อมูลเท่าที่จำเป็น ไม่เก็บข้อมูลที่ไม่ใช้
- แยกข้อมูลส่วนบุคคลออกจากข้อมูลทั่วไป
- ใช้ฐานข้อมูลที่มีระบบจัดการสิทธิ์ และเข้ารหัสในระดับดิสก์
- ตั้งรหัสผ่านฐานข้อมูลให้ปลอดภัย และไม่ฝังรหัสไว้ในตัวโค้ด
ความปลอดภัยต้องอัปเดตเสมอ
ภัยคุกคามใหม่ ๆ เกิดขึ้นตลอดเวลา ระบบที่ปลอดภัยเมื่อวานอาจไม่ปลอดภัยในวันนี้ ดังนั้นให้ตรวจสอบเวอร์ชันของไลบรารีที่ใช้ อัปเดตแพตช์ความปลอดภัย และทดสอบระบบเป็นประจำ เพื่อปกป้องข้อมูลผู้ใช้อย่างมีประสิทธิภาพ
เปรียบเทียบวิธีการป้องกันความปลอดภัยเบื้องต้น
| เทคนิค | เป้าหมายความปลอดภัย | ความยากในการนำไปใช้ |
|---|---|---|
| Input Validation | ป้องกันข้อมูลอันตราย & SQL Injection | ง่าย |
| Encryption | ป้องกันข้อมูลรั่วไหลหากระบบถูกแฮ็ก | ปานกลาง |
| XSS Protection | ป้องกันการโจมตีแบบฝังสคริปต์ | ปานกลาง |
| CSRF Token | ป้องกันคำสั่งปลอมแปลงในระบบ | ยาก |
การเขียนโค้ดให้ปลอดภัยต่อข้อมูลผู้ใช้อาจดูยุ่งยากในตอนแรก แต่เมื่อเริ่มฝึกฝนและปฏิบัติจนเป็นนิสัย มันจะกลายเป็นกระบวนการที่เป็นธรรมชาติ และยังช่วยลดความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้มาก เริ่มจากก้าวเล็ก ๆ เช่น ตรวจสอบ input ทุกครั้งก่อนนำไปใช้งาน แล้วค่อยต่อยอดไปสู่การใช้ Token การเข้ารหัส หรือกลไกอื่น ๆ อย่างเหมาะสม ความใส่ใจวันนี้คือเสาค้ำยันความมั่นคงของระบบในวันหน้า
